Evropska unija planira ove godine da pooštri mehanizam za suspenziju bezviznog režima, što bi olakšalo Briselu da ukine bezvizna putovanja za građane 61 zemlje koji trenutno uživaju tu pogodnost – uključujući sve zemlje Zapadnog Balkana koje teže članstvu u EU, kao i Gruziju, Moldaviju i Ukrajinu.
Predlog da se proširi lista razloga za suspenziju bezviznog režima pokrenula je Evropska komisija još 2023. godine, a Vijeće EU – koje predstavlja 27 država članica – usvojilo je svoj stav o toj temi prije godinu dana.
Međutim, zbog izbora za Evropski parlament u junu 2024. i velikog broja zakonskih predloga koji čekaju obradu, Parlament je tek nedavno dobio mandat za pregovore.
Prošle sedmice održan je prvi trilateralni sastanak između tri institucije o predloženoj regulativi, s ciljem da se postigne dogovor tokom poljskog predsjedavanja Vijećem EU, koje traje do kraja juna.
Ako sve prođe po planu, nova pravila bi mogla da stupe na snagu početkom jeseni.
Zašto baš sada?
U suštini, Evropska unija postaje odlučnija kada je riječ o liberalizaciji viza, što odražava širi zaokret: prvo, u borbi protiv svih oblika ilegalne migracije u EU; i drugo, da potencijalno koristi viznu politiku kao političko oruđe za vršenje pritiska na treće zemlje.
Liberalizacija viznog režima – koja u ovom slučaju obuhvata sve članice EU osim Irske, kao i nečlanice Island, Lihtenštajn, Norvešku i Švicarsku – dugo je bila jedno od najvažnijih političkih sredstava Brisela, posebno prema zemljama u njegovom susjedstvu.
Ona omogućava državljanima trećih zemalja da borave u EU do 90 dana u bilo kojem periodu od 180 dana bez vize. Kosovo je uključeno na listu početkom 2024. godine, dok su Gruzija i Ukrajina to pravo dobile još 2017. – što je u svim tim zemljama dočekano s velikim oduševljenjem.
Stoga se prijetnja povlačenjem te privilegije može posmatrati kao ozbiljna „kazna“.
Trenutni mehanizam za suspenziju, koji je na snazi od 2018. godine, može se aktivirati u slučajevima očigledne zloupotrebe – na primjer, ako dođe do naglog porasta broja državljana trećih zemalja koji ostaju duže od dozvoljenih 90 dana ili koriste bezvizni režim kako bi zatražili azil u EU.
Do sada je EU samo jednom suspendovala bezvizni režim: najprije privremeno, a zatim trajno – i to za ostrvsku državu Vanuatu u južnom Pacifiku.
Dakle, koje promjene se mogu očekivati? Uopšteno govoreći, Brisel planira da mehanizam za suspenziju viza učini snažnijim odvraćajućim sredstvom, i to kroz četiri ključne oblasti.
Prvo, liberalizacija viza mogla bi da bude suspendovana ako se utvrdi da postoji nepodudaranje između vizne politike treće zemlje i opšte politike EU.
To se, na primjer, desilo 2022. godine kada je Srbija omogućila bezvizni režim za građane zemalja poput Burundija, Indije i Kube. Brisel je tada sugerisao da su mnogi od tih građana koristili Srbiju kao „sporedni ulaz“ u EU. Nakon pritiska Evropske komisije, Beograd je ukinuo neke od tih sporazuma. Međutim, prema novom pridlogu zakona, takvo ponašanje moglo bi se strože kažnjavati.
RSE
