Piše: Bojan OBRENIĆ
Danas, na dan kada Crna Gora odaje počast svom najvećem pjesniku i vizionaru, prisjećamo se jedne od najuzbudljivijih, a najmanje poznatih epizoda iz života Petra II Petrovića Njegoša – trenutka kada je Vladika razmatrao uvođenje prvog crnogorskog novca. Njegoš jeste imao finansijskih ambicija, patio je što je naša država bila siromašna i iscrpljena borbom za biološki opstanak, međutim ovo je bio hrabar politički čin: potvrda slobode koju je Crna Gora krvlju branila, ali koju je Njegoš želio da upiše i u institucije.
Susret u Napulju koji je mogao promijeniti istoriju
Bila je 1851. godina. Bolest je počela da uzima daha, ali i dalje neumorno znatiželjan, Njegoš je putovao širom Italije u društvu književnika Ljubomira Nenadovića. Među posjetama koje su ostale upamćene bila je i ona u Napulju – u domu Karla Rotšilda, jednog od najmoćnijih bankara tadašnje Evrope.
Rotšilda je, kako se kasnije pričalo, oduševila priča o maloj, ponosnoj zemlji na krševitim brdima, zemlji koja se odupire silama mnogo većih od sebe. Toliko da mu je predložio ono što ni jedan vladar Crne Gore do tada nije imao priliku da čuje:
„Zašto Crna Gora ne bi kovala svoj novac?“
Mogao je to biti najveći istorijski trenutak u Crnoj Gori– prijedlog koji je spajao finansijski pragmatizam Zapada i mistični duh Balkana.
Zlatni perun – simbol slobode, snage i vječnosti
Njegoš je prihvatio ideju. Kovanica je već imala ime: Zlatni perun – po vrhovnom slovenskom bogu groma, simbola moći i nebeskog reda. Naziv je bio duboko promišljen: Perun je predstavljao ono što je Crna Gora već bila i ono što je željela da postane.
Plan je bio sljedeći:
Avers: ćirilični natpis „ЗЛАТНИ ПЕРУН“ i vrijednost od dva talira.
Revers: natpis „Црна Гора 1851“ u krugu koji formira uroboros, zmija koja jede vlastiti rep – simbol vječnosti, obnovljivosti i trajanja.
Istoričari tvrde da je postojao voskani otisak klišea, dokaz da je ideja bila na samom pragu realizacije.
Crna Gora, planinska komuna od stotinak hiljada ljudi, sprema se da dobije svoju valutu – možda najdirektniji dokaz državnosti.
Zašto se sve zaustavilo?
Sudbina je, kao mnogo puta u crnogorskoj istoriji, kročila između vizije i ostvarenja.
Njegoš je te iste godine, 1851, izgubio bitku sa bolešću. Imao je samo 37 godina.
Sa njim je otišla i šansa da Crna Gora dobije svoj prvi novac. Nikada nije iskovan nijedan originalni Zlatni perun. Samo je voskani otisak ostao da svjedoči o snu koji se doimlje kao da ga je neko zapisao u marginama „Gorskog vijenca“.
Kasnije će, povodom 150 godina od objavljivanja tog epa, biti izrađene jubilarne kovanice po uzoru na Njegoševu zamisao – ali original nikada nije postojao.
Šta bi Zlatni perun značio Crnoj Gori?
U vrijeme kada su u Crnoj Gori kružili guldeni, taliri, cekini, fjorini – tuđi novac tuđih država – pojava domaće valute značila bi mnogo više od ekonomskog instrumenta.
To bi bio pečat: suvereniteta, finansijskog međunarodnog priznanja i samopouzdanja.
Njegoš nije želio samo slobodu „na pušci“, već i slobodu „na papiru“, „u knjizi“, „u zakonu“. Nije želio Crnu Goru koja samo brani, već i gradi.
Zlatni perun bio je simbol te druge Crne Gore – one koja uspostavlja, definiše, planira, uređuje.
Njegoševu želju je ispunio Kralj Nikola koji je štampao perper 1906. godine.
Izvor: BiznisCG